Przyszłość recyklingu opakowań w kraju

Wprowadzenie

Raport bardzo wyraźnie pokazuje zasadnicze zmiany na rynku, jakie mogą przynieść kolejne lata. W ten sposób przedsiębiorcy otrzymali informację na temat rozwoju sytuacji w kolejnych latach tak, aby mogli się na nią odpowiednio przygotować. Ponadto bardzo ważne jest zmobilizowanie decydentów do jak najszybszego wdrażania zmian prawa i zasad kontroli, w celu zwiększania możliwości zbierania odpadów koniecznych do wypełnienia obowiązków przedsiębiorców w roku 2007 i w latach następnych. Jeśli tak się nie stanie, to przedsiębiorcy, a w ostatecznym rozrachunku konsumenci, zapłacą znacznie więcej za brak realizacji zobowiązań dotyczących odzysku odpadów opakowaniowych w skali całego kraju. Co nie mniej ważne, jeśli nie zwiększone zostaną nakłady na selektywną zbiórkę odpadów, to środowisko dalej będzie obciążane górami śmieci z naszych domów i to w sytuacji, w której można by objąć selektywną zbiórką większość gospodarstw domowych w Polsce, dzięki działającemu od kilku lat systemowi. ACNielsen zbadał rynek recyklingu opakowań w Polsce i w ten sposób starał się odpowiedzieć na pytanie: jak może wyglądać przyszłość recyklingu opakowań w kraju? W toku badania przeprowadzono szereg wywiadów zarówno z przedsiębiorcami, jak i przedstawicielami branży odzysku. ACNielsen ocenia, że przed rynkiem stoi więcej zagrożeń niż szans. Oto one.

Coraz więcej opakowań!!!

W latach 2004-2007 nastąpi wzrost podaży opakowań na rynek i zwiększy się deficyt zbierania odpadów opakowaniowych. Jednocześnie będą rosły poziomy obowiązku recyklingu, zaś w 2007 pojawi się jeszcze 50-procentowy obowiązek odzysku. Przy obecnym systemie zbiórki opakowań, opartym głównie o już w pełni wykorzystane źródła handlowe i przemysłowe, oraz przy braku inwestycji w rozwój selektywnej zbiórki odpadów w gospodarstwach domowych nieuchronne jest pojawienie się niedoboru pozyskiwania odpadów opakowaniowych. Deficyt zbieranych odpadów opakowaniowych, skutkujący ograniczonymi możliwościami wykonania obligatoryjnych poziomów odzysku i recyklingu w latach 2007–2008, będzie dotyczył prawie wszystkich rodzajów opakowań, ale w największym stopniu opakowań ze szkła. Jedynie opakowań z papieru i tektury będzie występować niewielka nadwyżka.



Ceny realizacji obowiązku będą rosły

W sytuacji malejących rezerw zbieranych opakowań należy spodziewać się zwiększenia stawek opłat recyklingowych. Na przykład już teraz występujący deficyt zbiórki opakowaniowej stłuczki szklanej automatycznie przekłada się na wzrost cen realizacji obowiązku. – Deficyt opakowań w latach 2004 – 2008 może dotknąć dużej części przedsiębiorców objętych zapisami ustawowymi – komentuje Tomasz Cegiełka, Prezes Zarządu PSR SA. – Materiał ACNielsen pokazuje, że począwszy od 2007 roku, ok. 30% przedsiębiorców może nie wywiązać się z założonych poziomów odzysku i recyklingu opakowań. Może dojść do sytuacji, w której nawet największe organizacje odzysku nie będą w stanie przejąć obowiązków ustawowych od przedsiębiorców.

W takiej sytuacji dużej części przedsiębiorców przyjdzie zapłacić opłaty produktowe. Ponieważ obecne stawki realizacji obowiązku recyklingu stanowią jedynie 5% wartości opłat produktowych, więc niewykonanie obowiązku będzie skutkować gwałtownym wzrostem kosztów. – Jeżeli możliwości zbiórki odpadów opakowaniowych nie zostaną radykalnie zwiększone, wielkość deficytu według wyliczeń ACNielsen osiągnąć może nawet 550–630 tysięcy ton w 2007 r. Jedynym surowcem, co do którego nie przewiduje się problemów ze zbiórką jest papier i tektura. – podkreśla Maciej Przybysz z ACNielsen. – Z drugiej strony, największe trudności z pozyskaniem odpowiedniej ilości odpadów opakowaniowych dotyczyć będą stłuczki szklanej oraz opakowań z materiałów naturalnych. Deficyt możliwości realizacji obowiązku recyklingu i odzysku doprowadzi najprawdopodobniej do wzrostu opłat recyklingowych. Z drugiej strony groźba wystąpienia deficytu dla części firm, na których ciąży obowiązek, oznaczać będzie, że jego realizacja nastąpi na drodze opłaty produktowej.



Jak tego uniknąć?

Część dużych firm, objętych obowiązkiem recyklingu opakowań, byłaby skłonna przeznaczyć większe środki na realizację obowiązków, o ile środki te byłyby przeznaczone na rozwój i rozbudowę systemu zbiórki opakowań, co z kolei oddaliłoby groźbę deficytu zbieranych odpadów opakowaniowych. Jedynie stopniowy i wyraźny wzrost cen realizacji obowiązku może uchronić nas od gwałtownego i trwałego wzrostu kosztów jego realizacji, począwszy od 2008 roku. Wg szacunków Polskiego Systemu Recyklingu Organizacji Odzysku SA, niezbędne nakłady na rozwój systemu selektywnej zbiórki opakowań, mogącego zapewnić wszystkim przedsiębiorcom wykonanie ich ustawowych obowiązków, to około 800 milionów złotych do zainwestowania do końca 2007 roku. Obecnie roczne wpływy od przedsiębiorców wynoszą ok. 30–40 milionów złotych i są jeszcze rozpraszane przez nadmiar organizacji odzysku operujących na rynku.

Jak będzie wyglądał rynek organizacji odzysku?

Rozdrobnienie rynku realizacji obowiązku nie wpływa korzystnie na wizję przyszłości. Oczekiwana jest konsolidacja rynku organizacji odzysku do 3–5 podmiotów. Wśród organizacji, jakie powinny pozostać na rynku w 2008 roku, najczęściej wymienia się Polski System Recyklingu Organizacja Odzysku SA (PSR SA) i Rekopol. Wg respondentów znaczne rozdrobnienie na rynku organizacji odzysku nie sprzyja kumulacji środków finansowych, które mogłyby być przeznaczone na inwestycje w ochronę środowiska. Raport ACNielsen pokazuje również bariery osiągnięcia zakładanych poziomów odzysku i recyklingu opakowań. Główne, obok braku inwestycji w systemy selektywnej zbiórki opakowań, to brak kampanii edukacyjnych i niskie ceny składowania odpadów na wysypiskach. Raport sygnalizuje także słabość systemów selektywnej zbiórki odpadów w gminach. Polega głównie ona na braku koordynacji gminnej polityki gospodarowania odpadami. Badanie wykazało duży sceptycyzm wobec aktualnych możliwości gmin w zakresie zwiększenia podaży odpadów opakowaniowych.

Zmiany po pierwszym kwietnia 2005r.

Pierwszego kwietnia 2005 roku zaczęła obowiązywać znowelizowana ustawa o recyklingu opakowań. Co się zmieniło w przypadku przedsiębiorców objętych obowiązkiem recyklingu i odzysku i czy te zmiany wpłynęły na prognozy ACNielsen?

Opakowania wielomateriałowe – (głównie opakowania po sokach, mleku i napojach). Umożliwiono wykonanie obowiązku dla tego typu opakowania materiałem dominujących w jego masie. Rozwiązanie takie jest dopuszczalne przez Unię Europejską. Niemniej jednak większa część krajów UE realizuje osobno recykling i odzysk opakowań wielomateriałowych. Szczególnie dotyczy to kartonów do płynnej żywności. W czołówce europejskich krajów odzyskujących te opakowania są Belgia (64,6%), Niemcy (62,8%) i Norwegia (44%). O tym, jak fatalne są skutki wprowadzenia tego przepisu, niech świadczy fakt, że już z początkiem roku 2005 – jak tylko stało się pewne, że ten zapis wejdzie w życie – praktycznie ustała zbiórka tego typu opakowań w kraju.

Znak towarowy

Uściślono, kto odpowiada za odzysk i recykling tzw. „marek własnych”. Ustawodawca określił jasno, że obowiązek ciąży na tym, kto jest właścicielem znaku towarowego, pod którym towar wprowadzany jest na rynek, a więc sieć handlowa.

50 złotych

Nie ma obowiązku realizacji obowiązku recyklingu i odzysku w przypadku, jeśli obowiązek wyrażony w opłacie produktowej nie przekroczy 50 złotych w danym roku. Chroni to małych przedsiębiorców przed zbędną pracą papierkową, jak i też nie naraża systemu na koszty, które najpewniej przewyższałyby ewentualny pożytek płynący z pozyskania tak niewielkich kwot.

Upadłość organizacji odzysku

Poprzednia ustawa zawierała niebezpieczną lukę prawną. Wyobraźmy sobie sytuację, w której przedsiębiorca podpisuje na 2006 rok umowę z organizacją odzysku na świadczenie usług w zakresie spoczywających na nim obowiązków, a w marcu 2006 roku organizacja ogłasza upadłość. Umowa ważna jest do końca roku i przedsiębiorca nie ponosi żadnych konsekwencji wyboru organizacji odzysku. Dlatego w znowelizowanej ustawie przyjęto zasadę, że w przypadku likwidacji bądź upadłości organizacji, obowiązki ponownie obciążają przedsiębiorcę, począwszy od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu ogłoszenia upadłości lub otwarcia likwidacji.

Odzysk opakowań

Określono sposób liczenia realizacji obowiązku odzysku w ten sposób, że różnica w ilości lub masie, pomiędzy 50% poziomem odzysku a wyliczonym dla danego przedsiębiorcy poziomem recyklingu, będzie zrealizowana przez odzysk dowolnego opakowania. Ustalono też, że w przypadku niewykonania tego obowiązku opłata produktowa będzie liczona jako średnia z opłat produktowych wprowadzanych przez niego rodzajów opakowań, ważona ich masami.

Cały raport można przeczytać na stronie: www.psr.pl